CEYHAN’IN HAMAMI…

ekerim 50’li 60’lı yıllarda evlerde banyo, sauna, duş kabini gibi şeyler ne gezer. Ya leğenin içinde ya da mutfağın köşesindeki yalakta annelerimiz başımıza hamam tasını vura vura yıkarlardı.

Bu durumda tam temizlenmediğimizi düşünen annelerimiz hafta sekiz gün dokuz bizi hamama götürürlerdi. Onlanın iple çektiği bu günleri biz çocuklar pek sevmez gitmek istemezdik.

Hamama gidileceği gün içinde temiz kıyafetler olan bohçalar koltuk altına alınır. Yiyecek torbasına da artık evde ne varsa kısır mı olur peynir zeytin mi helva ekmek mi portakal mı evde hangi meyve varsa konulur. Güle oynaya hamamın yolu tutulurdu.

Hamamımız ırmak kıyısındaydı tahtadan kapısı açılınca başka bir dünyaya adım atılırdı sanki.

Koca bir salon mu diyeyim meydan mı ortasında küçük bir havuz fıskıyesinden sular fışkırır, etrafında hatırladığım kadarıyla beş tane soyunma odası üst katta da aynı şekilde odalar bulunurdu.

Salonun bir ucunda kasada Hatice Balkaş oturur. İran’dan geldiği söylenen Feruzan Kardeşler anneleriyle hamamın tüm işlerini yapar ve natır olarak da çalışırlardı. Bu iri yarı esmer kızlar Çukurova’daki erkekleri gibi omuzlarını geriye atarlar efelenerek yürürler bastığı yerlerleri adeta titretirlerdi.

Hamam her zaman kalabalık olurdu, kadınlar hem bedenen temizlenirdi hem de varsa etraflarındaki kendilerinden maddi ve manevi bakımdan daha zor olan durumdaki insanlara bakarak hallerine şükredip ruhen de rahatlarlardı.

Hamam aynı zamanda oğluna kız arayan kadınların yeriydi.

Neyse efendim gelelim sadede. Soyunma yerlerinde üstte ne varsa boca edilir kadınlar peştemallarına sarılır çocuklar donlarıyla kurna kapma yarışı için içeriye koştururlardı. Kurnalar bol su ile yıkanarak temizlenir sonra kadınlar çocuklarını önlerine çeker şampuan yok o zamanlar sabunla önce saçlar yıkanır ardından bağırta bağırta kese yapılır bitince de köpük köpük bütün vücut sabunlanır.

Ölü derisini keseyle atan kadınlar fazla tüylerinden de hamamın özel olarak ayrılmış bölümünde hamam otu kullanarak kurtulurlardı.

Hamam sosyalleşme yeriydi aynı zamanda orada örf adet ve gelenekler kendiliğinden öğrenilir öğretilirdi. Yapılan bir yanlış varsa ikaz edilir ara sıra da ya çocuk yüzünden ya kurna kapma yüzünden kavga çıkar. Saç saça baş başa da girildiği de olurdu. Kavgayı sonlandırmak üzere kazulet gibi Peruzanlar başa dikilir anında ortalık sus pus olurdu. Bu arada çocuklar zaten sarmaş dolaştı, kadınlar bir şey olmamış gibi “Bacım bacım!” diyerek konuşarak getirdikleri yiyecekleri göbek taşında birlikte yerlerdi.

Hamam demek temizliğin yanı sıra sağlık, güzellik, sohbet muhabbet demektir. Mahallede ne kadar dedikodu varsa ister istemez burada duyardın.

Çıktıktan sonra kurulanırken görevlerin yaptığı demli çaylar içilerek dinlenme aşamasına geçilirdi.

Niye evlerinizde yıkanmıyorsunuz derseniz evlerde genelde banyo olmadığı için.

Kiracı olarak dolaştığımız evlerin hemen hemen hiçbirisinde banyo yok gibiydi. Dokumacı Emine Hanım teyzemin evinde küçük bir yalakta, Maraşların evinde sobası olmayan küçük bir odada, Taktakların evinde de aynı şekildeydi. İlk banyomuz 1967 yılında kendi yaptırdığımız evimizdeydi. İçinde sobası üstünde kazanı vardı kurnasını suyla doldurur oturakta keyfimizce banyo yapardık.

Hamamcıların gelini Müzeyyen Balkaş’la aynı okulda öğretmenlik yaptım o anlattı.. İlk çocuğunu doğurduğunda hamama götürmüşler. İçinde zencefil, karanfil, tarçın, biberiye ve daha birçok şey kattıkları balla masaj yapıp yıkamışlar.

Hamamla ilgili aklımda kalan anılarım bunlar, üzerinden yarım asırdan fazla zaman geçti. Birçok kişiye telefonla ulaştım sordum arkadaşlarımın da hatırladıkları bu kadar.

Ceyhan’ın hamamı bizleri temizledi, eğlendirdi, bilgi ve görgümüzü artırdı. Toplulukta nasıl davranılır öğretti.

Zühal Gençoğlu

5 Temmuz 2022